Heerdenaren, Maastrichtenaren en anderen inwoners uit de Euregio gaan tijdens drie ‘Bitterballendebatten’ in gesprek met elkaar, experts en bestuurders over thema’s die zowel op Europees als lokaal niveau spelen. Vandaag gaat het gesprek over de Green Deal en de duurzame transitie op lokaal niveau in de Maastrichtse wijk Heer. Als gastsprekers en experts sluiten aan: Tjisse Stelpstra, Lid van de werkgroep “Green Deal Going Local” van het Europees Comité van de Regio’s, Maastrichtse wethouder Gert-Jan Krabbendam voor Klimaat & Energie, Ruimtelijke ontwikkeling en Mobiliteit en Anne Lefèvre van LOCOtuinen Maastricht.
Groene week
Het tweede Bitterballendebat vond plaats in een bijzondere week. Afgelopen woensdag sprak voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen in haar State of the European Union over het tegengaan van klimaatverandering. Ze wil van Europa het eerste klimaatneutrale continent maken. En het was de week waarin Eurocommissaris Frans Timmermans de Green Deal presenteerde met de nieuwe klimaatdoelen. Zo moet de uitstoot van broeikasgas met 55 procent verlaagd zijn in 2030.
“Verandering is ook moeilijk, maar als je elke dag een klein stapje zet wordt het leven vanzelf groener”
– Wethouder Gert-Jan Krabbendam
Grote verhalen
Grote woorden, grote doelen. Maar hoe zit het met die Green Deal in Heer? Maastricht was een van de steden waar de jeugd massaal de straat op ging tijdens de klimaatprotesten. Hangen de bewoners van Heer allemaal hun auto aan het stopcontact? Of is duurzaamheid niet echt een thema voor de Heerdenaren? De Green Deal is misschien wel een groot verhaal, maar het bestaat uit vele alinea’s, zo zal een van de gastsprekers later uitleggen. En die alinea’s, die zinnen, worden geschreven door mensen. Ook door de inwoners van Heer.
Van Europa naar Heer
En daarom komen vrijdag 18 september zo’n 30 geïnteresseerden samen in ontmoetingscentrum Aen de Wan om te praten over duurzaamheid. Want wat zijn nu de gevolgen van de duurzame transitie op lokaal niveau? De drie gastsprekers zijn als het ware de belichaming van die vertaling. Tjisse Stelpstra is lid van de werkgroep ‘Green Deal Going Local’ van het Europees Comité van de Regio’s en gedeputeerde van de provincie Drenthe voor klimaat, energie en Europa. “De Green Deal lukt alleen als we nadenken over hoe we het op lokaal niveau toepassen. Eigenlijk is het simpel. Je hoeft niet meteen alles in een keer goed te doen. Zet kleine stapjes. Hoe gaan we om met ons afval, ons voedsel, hoe isoleer ik mijn huis? Daar hebben beleidsmakers als ik de samenleving bij nodig dus ik ben blij met bijeenkomsten zoals vandaag. Dan kan ik in gesprek met mensen en horen wat hen beweegt.”
“We hebben zeker een holistische aanpak zoals die met de VN en de EU nodig om hele grote doelen te halen, maar de kleine initiatieven zijn wel minstens zo belangrijk”
– Anne Lefèvre, LOCOtuinen Maastricht
Anders denken
En in gesprek gaan we zeker tijdens dit debat. Vanuit de zaal komt direct een reactie op de wens van Stelpstra om in gesprek te gaan. Een inwoner gaat in op de ‘terugverdientijd’; een veel gebruikt bezwaar als het gaat om duurzame investeringen. De oplossing zit ‘m volgens deze buurtbewoner in anders denken. Zie het als een gegarandeerde jaarlijkse rente van 13% per jaar. Geen bank die dit waar kan maken, maar de zon wel. Dat anders denken is volgens gastspreker Anne Lefevre de crux. “Het hoeft niet altijd duur te zijn. Koop je boodschappen bijvoorbeeld bij een lokale ondernemer. Kijk naar wat jíj kunt doen. Misschien is het wel je kinderen leren dat ze een propje op straat oprapen.” Lefevre is fotografe, wier geest en vingers groen zijn. Na haar studie Cinematografie in Brussel volgde ze de vakopleiding Bloemsierkunst in Weert. Ze werkt als vrijwilliger bij LOCOtuinen, Gedeelde Weelde en Mondiaal Maastricht, allemaal voorbeelden van lokale initiatieven als vertaling van dat grote verhaal waarbij net even anders gedacht wordt.
Inspirerende voorbeelden
Moderator Angèl Nijskens wil weten, welke duurzame stapjes zoal in Heer worden gezet. Genoeg. De een vergroent zijn muur, de ander doucht korter of heeft enkele tegels uit de tuin gehaald en een boom geplant. Het zijn juist deze inspirerende voorbeelden die mensen graag horen en de brug slaan tussen denken en doen, zo blijkt uit een onderzoek waarbij het Maastricht Panel gevraagd werd waar men behoefte aan heeft bij verduurzaming. Wethouder Gert-Jan Krabbendam: “Als gemeente willen we het goede voorbeeld geven. Ik kom zelf op de fiets en we verduurzamen onze eigen gebouwen. Niemand is perfect en verandering is niet gemakkelijk, maar we doen ons best.” Krabbendam is sinds 2017 namens GroenLinks wethouder Klimaat & Energie, Ruimtelijke ontwikkeling en Mobiliteit. Hij pakt al lang Euregionale problemen aan zoals betere mobiliteit in de Euregio, kerncentrale Tihange, vervuiling van het milieu en zet zich in voor een sterke klimaatbegroting. Hij zoekt constant de vertaling van beleid naar doen.
‘Welk probleem lost u liever op?’
Een buurtbewoner is minder blij met de groene initiatieven van de gemeente. “Bij mij in de straat worden 22 bomen geplant. Die hebben enorm veel water nodig. En wie gaat de bladeren steeds opruimen?” Volgens Krabbendam houden bomen juist regenwater vast. “Daardoor staat uw straat niet blank bij een fikse hoosbui, zoals we die steeds vaker zien. Ze zorgen voor schaduw, wat hittestress voorkomt. De bladeren zuiveren de vervuilde lucht. Welk probleem lost u liever op?” Lefevre vult aan: “En bladeren dienen als compost. Volgens mij moeten we wat minder ‘sjiek en sjoen’ hebben in Maastricht en meer groen.” Zo leidt een praktisch voorbeeld tot een kritische noot over het gemeentelijk beleid rondom een schone en leefbare stad, maar bij die laatste opmerking van Lefevre sluit Krabbendam zich aan.
“Een Europa-portefeuille betekent veel reizen, maar ik heb tijdens corona ook gemerkt dat we snel een omslag kunnen maken en anders communiceren dankzij technologie. Zo besparen we een hoop CO2. Ik ben ervan overtuigd dat we onderweg naar een schonere economie ook heel veel nieuwe banen gaan creëren”
– Tjisse Stelpstra, Lid van de werkgroep “Green Deal Going Local” van het Europees Comité van de Regio’s
Samen of niet?
Vanuit het publiek zijn meer kritische geluiden te horen. Een inwoner geeft aan dat Europa vooral grote bedrijven zoals de luchtvaart moet aanpakken. Volgens Krabbendam is het niet óf-óf, maar én-én. “Als gemeente gaan wij tevens in gesprek met bedrijven en de industrie. We moeten hier met zijn allen aan werken, samen met Europa.” Dat roept een reactie op achterin de zaal: Nederland is door het ondertekenen van het verdrag van Maastricht juist verkwanseld. Lefevre reageert. “Als we het in Nederland goed doen, maar in België maken ze er een potje van, dan komen we nergens. We hebben Europa en die Green Deal echt nodig.” Stelpstra merkt de kracht van Europa in zijn werk. “We zijn bijvoorbeeld binnen het Actieplan Circulaire Economie bezig met het recht op reparatie, om de afvalberg te bestrijden. Dat krijgen we als Nederland alleen niet voor elkaar, maar wel als Europa.” Anderzijds begrijpt Krabbendam de zorgen van de eurosceptici wel. Mensen maken zich wellicht zorgen om hun baan en inkomen. De Green Deal gaat echter ook werk opleveren, aldus Stelpstra.
Wat is er nodig?
Vanmiddag wordt duidelijk: de vertaling van de Green Deal naar een Groen Heer kent vele tussenstappen. Nijskens wil weten, wat duurzame organisaties zoals die van Lefevre hierbij nodig hebben. “LOCOtuinen houdt haar eigen broek op, omdat je een bepaalde mate van afhankelijkheid creëert als je door de overheid gefinancierd wordt. Dus gemeente: geef interessante initiatieven geld zonder je ermee te bemoeien. Maar niet iedereen weet waar te beginnen of waar je terecht kunt voor financiering.” Dat is de brug die nog geslagen moet worden tussen beleid en burger. Dat kunnen zowel Krabbendam als Stelpstra beamen. “We moeten iets doen aan al die regels”, stelt Stelpstra. “Prachtig dat je dit als vrijwilliger doet, maar we zijn als consumenten te veel verwend. Vroeger gaven mensen meer dan de helft van hun inkomsten uit aan voedsel, dat is nu nog geen 10%. Duurzame producten moeten goedkoper worden en niet-duurzame producten duurder. Het is nu niet eerlijk verdeeld.” Krabbendam: “Absoluut. Op dit moment is het de plofkip die de prijs betaalt. Dat is een weeffout in de Europese Unie. We hebben te veel landbouwsubsidies waardoor er te veel wordt geproduceerd. Laten we kijken naar wat we nodig hebben.”
Borreltijd
Er valt nog zoveel te bespreken, maar dan moet de barman ingrijpen. De veganistische, lokale bitterballen zijn klaar om uitgedeeld te worden. Het is duidelijk dat Europa leeft in Heer, evenals duurzaamheid.
Nieuwsgierig geworden? Trek in een goed gesprek en een bitterbal na afloop? Kom dan naar het derde Bitterballendebat over open grenzen en flexibel ondernemerschap op 25 september van 14.30 uur tot 15.30 uur in Aen de Wan. Aanmelden kan hier.
‘Hier’ in Europa
Wat is de rol van de Europese Unie in het dagelijks leven van de bewoners van de Maastrichtse wijk Heer? Die vraag staat centraal in het project ‘Hier in Europa’, een samenwerking tussen Studio Europa Maastricht, onderzoeksbureau Dear Hunter en journalistencollectief Are We Europe. Het project is medegefinancierd door de EU Protects-campagne van de Europese Unie. Binnen ‘Hier in Europa’ staan drie thema’s centraal: samenleven en veiligheid in de grensregio, de duurzame transitie en flexibel ondernemerschap.
Deze thema’s zijn op lokaal niveau onderzocht. Zo verbleef Dear Hunter een maand lang in een zeecontainer op het Raadhuisplein om verhalen uit de wijk te verzamelen en deze te verwerken in een kaart. Are We Europe bracht jonge, lokale journalisten en kunstenaars samen om in een week tijd verschillende multimediaverhalen te maken.
