De winkelstraat is het kloppende hart van Heer. Een lint van speciaalzaken, cafés en familieondernemingen kenmerkt deze levendige Maastrichtse wijk. Het lokale midden- en kleinbedrijf kan rekenen op een vaste klantenkring uit de buurt. Het ondernemerschap verbindt de wijk, maar legt ook de verbinding over de landsgrenzen heen. De elektronicawinkel haalt zijn onderdelen uit Duitsland, en om de hoek repareert een Belgische klusjesman de Heerdense daken.
Lokaal ondernemerschap staat echter meer dan ooit onder druk. Steeds meer zaken moeten hun deuren sluiten. De ondernemers die erin slagen het hoofd boven water te houden zien zich geconfronteerd met een aantal grote uitdagingen. De opkomst van webwinkelen heeft een ongelijk speelveld gecreëerd waarbij de lokale ondernemer de concurrentiestrijd moet aanbinden met grote spelers als Alibaba en Amazon. De coronacrisis bemoeilijkt niet alleen de internationale inkoop en handel van goederen, maar ook de verkoop aan klanten van over de grens. En dan speelt er natuurlijk ook nog dat het verschil in nationale regelgeving dat grensoverschrijdend ondernemen bemoeilijkt en belemmert.
Het laatste bitterballendebat van ‘Hier’ in Europa
In het kader van ‘Hier in Europa’ onderzochten Studio Europa Maastricht, journalistencollectief Are We Europe en het onderzoeksteam Dear Hunter de lokale dimensie van Europa in de Maastrichtse wijk Heer. Tijdens ‘bitterballendebatten’ in Heer gingen Europese experts, bestuurders en vertegenwoordigers van lokale initiatieven in gesprek met buurtbewoners. Nadat eerder werd gesproken over samenleven en veiligheid en de duurzame transitie, namen op 25 september zo’n 25 buurtbewoners deel aan het laatste bitterballendebat met als thema ‘Flexibel ondernemerschap’.
Aangekomen in buurtcentrum Aen de Wan ontmoetten de buurtbewoners vier gastsprekers, elk met een eigen achtergrond binnen dit thema. Zo schoof het hoofd van de Permanente vertegenwoordiging van de Europese Commissie in Den Haag aan. Tussen 2011 en 2016 was Didier Herbert directeur van het Directoraat-Generaal voor Interne Markt, Industrie, Ondernemerschap en Midden-en Kleinbedrijf dat werkt aan het ondersteunen van ondernemers in heel Europa. Als wethouder Economie, (EU) regionalisering en sociale innovatie, werkt Vivianne Heijnen (CDA) op lokaal en (EU)regionaal niveau aan een gelijksoortige portefeuille. De derde gastspreker, Jop Thissen, organiseert als Business Development Manager bij het MECC een euregionaal business evenement waar bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen elkaar ontmoeten, kennis uitwisselen en zakendoen. De vierde gastspreker, Jeroen Kusters van Elektro Weerts, vertegenwoordigt een speciaalzaak in Heer die zich geconfronteerd ziet met de uitdagingen van ondernemen in tijden van webwinkelen en corona.
Het MKB als motor van de Europese economie
Al vroeg in het debat wordt duidelijk dat het verhaal van Elektro Weerts en andere lokale zaken in Heer niet op zichzelf staat. Didier Herbert benadrukt gelijk “het niet te onderschatten belang van het MKB voor Europa, alsook het belang van Europa voor het MKB”. Het hoofd van de vertegenwoordiging van de Europese Commissie legt de aanwezigen namelijk uit dat het MKB niet alleen de motor is van de lokale economie, maar ook die van de Europese Unie in zijn geheel. Het MKB vertegenwoordigt 99 procent van de ondernemingen in de EU en biedt twee derde van het totale aantal banen in de private sector. Vervolgens doet Herbert een oproep aan ondernemers en andere buurtbewoners in de zaal hun ervaringen te delen over ondernemen in de grensregio. Want, zoals hij zelf aangeeft: “Beleidsmakers in Brussel willen weten wat er buiten de hoofdsteden speelt”.
Daar wordt gretig gehoor aan gegeven. Zo vertelt een buurtbewoner hoe Europese samenwerking zijn hoofdrekenvaardigheden niet ten goede is gekomen. Hij hoeft namelijk niet langer valuta om te rekenen wanneer hij een biertje bestelt in Aken of gaat tanken in Lanaken. Jean Geelen, een oliehandelaar geboren en getogen in Heer, merkt echter op dat het verschil in accijns ervoor zorgt dat Nederlanders goedkoop gaan tanken in België. Hij richt zich vervolgens tot de Europese vertegenwoordiger: “Dat soort toestanden maakt dat er geen eerlijke concurrentie is tussen ondernemers in de grensregio. Wat doet Europa daar eigenlijk aan?”
“Het MKB en de EU zijn van groot belang voor elkaar”
–Didier Herbert, Hoofd van de permanente vertegenwoordiging van de Europese Commissie in Den Haag
Een gelijk speelveld is topprioriteit
Didier Herbert geeft toe dat op dat vlak de Europese mogelijkheden beperkt zijn. “Regelgeving op het gebied van btw is geen Brusselse aangelegenheid maar die van de nationale overheid,” legt hij uit. Wel ziet de Europese Commissie erop toe dat ondernemingen geen staatssteun ontvangen en werkt de commissie aan het bevorderen van toegang tot de markt, financiën en vaardigheden voor het MKB. Herbert benadrukt dat het creëren en beschermen van een gelijk speelveld een topprioriteit is. “Al is dat af en toe moeilijker dan dat op het eerste gezicht lijkt.”
Als lokale ondernemer die concurreert met grote spelers als Alibaba en Amazon heeft Jeroen Kusters er een groot belang bij dat het evenwicht in de markt wordt hersteld. “Ik weet dat er binnen de Europese Commissie aan wordt gewerkt om de grote multinationals beter te controleren, dat de strijd wordt aangegaan met kartelvorming tussen bedrijven en leveranciers.” Hij geeft aan dat die maatregelen echter te laat komen voor veel lokale ondernemers: “Wij hebben al bijna geen marge meer op onze producten en verwachten dat dat de komende jaren steeds minder zal worden.”
“We hebben al bijna geen marge meer op onze producten en die wordt de komende jaren steeds kleiner”
-Jeroen Kusters van Elektro Weerts
De creatiefste ondernemer loopt voorop
Toch geeft Electro Weerts zich nog niet gewonnen benadrukt Kusters. Zijn onderneming blijft investeren in de wijk en het verenigingsleven. De lokale klant is en blijft koning in de winkelstraat van Heer. Hij vindt gehoor in de zaal, bij pomphouder Geelen. “Als je je klanten kent, dan kun je altijd goed zaken blijven doen. Zit je te slapen, dan mis je de boot. Daar kan je de overheid niet de schuld van geven, dat ben je zelf. De creatiefste ondernemer loopt voorop!”
Dat klinkt als muziek in de oren van Jop Thissen, organisator van het euregionale businessevenement Limburg Leads. Hij onderstreept het belang van kennisontwikkeling en het delen van ervaringen op het gebied van flexibel ondernemerschap. “Wat er vaak ontbreekt is kennis. We moeten veel meer oog hebben voor de uitdagingen, maar ook de kansen van ondernemen in de grensregio.” Hij ziet daarin niet uitsluitend een rol weggelegd voor ondernemers, maar ook beleidsmakers en consumenten.
Vivianne Heijnen sluit zich hierbij aan. “Er is werk aan de winkel,” merkt zij gevat op. “Veel besluiten worden namelijk gemaakt in Den Haag, terwijl in de grensregio er specifieke behoeftes leven.” Ze benadrukt dat het een goed moment is voor dit debat, want meer dan ooit is de noodzaak van dit gesprek duidelijk. “We staan voor een gezamenlijke opgave waarbij beleidsmakers en burgers in de wijk, maar ook over de grens, met elkaar in gesprek moeten gaan.”
“We moeten veel meer oog hebben voor de uitdagingen en kansen van ondernemen in de grensregio”
-Jop Thissen Business Development Manager bij het MECC
Dit smaakt naar meer
De dialoog tussen beleidsmakers en buurtbewoners is net hetgeen wat de drie bitterballendebatten heeft gekenmerkt, net zoals de geur van bitterballen die volgens het inmiddels bekende recept het einde van gesprek inluidt. Na afloop van het debat, met een bitterbal in de hand, blikt EU-vertegenwoordiger Didier Herbert terug op de middag: “Het gesprek over Europa is een uitdaging, elke dag. Ik was zelfs een beetje nerveus toen ik hier naartoe reisde.” Aangekomen in Heer bleek dat gevoel misplaatst te zijn. “Dit debat toonde aan dat mensen hoge verwachtingen hebben, én goed ingelezen zijn over, Europese samenwerking.”
“Er is werk aan de winkel. Besluiten die in Den Haag worden gemaakt, sluiten niet zomaar aan op specifieke behoeftes in de grensregio.”
Herbert prijst de manier waarop in Heer dit gesprek op gang wordt gebracht. Hij benadrukt het belang van organisaties als Studio Europa Maastricht: “Het is zo belangrijk dat er op lokaal niveau de capaciteit is om debatten te organiseren, waar iedereen zijn mening kan geven, en waardoor beleidsmakers weet hebben van wat er speelt in het veld. Ik neem een rijke ervaring mee uit Heer, en ook de wetenschap dat ik hier zeker terug moet komen.” Kortom, een rondgang langs de aanwezige buurtbewoners en gastsprekers tijdens het laatste bitterballendebat maakt eens te meer duidelijk: dit smaakt naar meer.
Bezoek de tentoonstelling
Ben je nieuwsgierig geworden naar de verhalen die zijn verzameld met het project ‘Hier’ in Europa? Je kunt de verhalen nu zien bij de tentoonstelling in verschillende winkels in Heer. De verhalen zijn daarnaast te vinden op de interactieve verhalenkaart op de website van Hier in Europa.
