Eline Schmeets, PhD-onderzoeker van Studio Europa Maastricht en Marlies Vermeulen, mede-oprichter van Dear Hunter en PhD-onderzoeker bij het lectoraat autonomie en openbaarheid in de kunsten, onderzoeken in het project Mapping The Nieuwstraat/Neustrasse samen de Nieuwstraat/Neustrasse. Een straat waarvan de ene kant in het Nederlandse Kerkrade en de andere kant in het Duitse Herzogenrath ligt. De grens loopt precies in het midden van de straat.
Van 8 tot 28 februari doen Eline en Marlies veldwerk in en om de Nieuwstraat/Neustrasse vanuit een gehuurde woning in Duitsland, waar je vanuit de achtertuin Nederland in loopt. Letterlijk tegen de grens dus.
Waar gaat Mapping The Nieuwstraat/Neustrasse over?
Eline: “Toen ik voor het eerst op de Nieuwstraat kwam viel de Europese symboliek meteen op. Deze straat wordt neergezet als een symbool van Europese integratie. Tegelijkertijd ligt de straat in de periferie – het is niet ‘het centrum van Europa’. Voor de mensen die in en om de straat wonen staat deze branding los van hun dagelijkse realiteit.”
“Als het over Europa gaat dan gaat het vaak over iets dat overkoepeld zou moeten zijn. Iets dat voor iedereen zou moeten gelden, waar we ons allemaal verbonden mee zouden moeten voelen. Dat is voor mij de symbolische laag. Die is soms zo glad dat we deze als het ware nauwelijks nog kunnen vastpakken – ons ermee verbonden kunnen voelen. Daarnaast is er een andere laag die je in veel grensregio’s ziet en die bestaat uit een alledaagse grensoverschrijdende samenwerking. Handjeklap, een afspraak die gemaakt is in goed vertrouwen, en die niet op papier komt, en soms zelfs een beetje buiten de wet omgaat…”
“Voor buitenstaanders is het alledaagse minder zichtbaar dan die symbolische laag. Terwijl de frictie of soms zelfs het conflict dat in de dagelijkse realiteit voorkomt, bijvoorbeeld dat een product aan de ene kant van de grens goedkoper is dan aan de andere kant, ons, op een bepaalde manier, ook dichter of vaker bij elkaar brengt. Frictie is ook een vorm van energie, van iets samenhouden. Dat we grapjes maken over Duitsers en zij over ons betekent dat we ons tot elkaar verhouden.”
Marlies: “Hoe ga je dan die frictie, die energie, die spanning, die bijzondere routines of gewoontes lokaliseren? Wat we in kaart brengen is dat wat voor de bewoners vanzelfsprekend is geworden. De dingen waar zij niet meer bij stilstaan, proberen wij opnieuw zichtbaar te maken. Die alledaagse laag willen we opnieuw toevoegen aan de symbolische ‘top-down’ kijk op deze straat.”
“We leven nu drie weken samen in de Nieuwstraat/Neustrasse en werken vanuit onze eigen disciplines naar deze straat en laten elkaars methodes en praktijken samenkomen. We proberen het onzichtbare zichtbaar te maken om vervolgens met die kennis opnieuw Europa te bevragen.”
Kunnen jullie meer vertellen over het veldwerk?
Eline: “Ons veldwerk bestaat grotendeels uit participerende-observatie. Tijdens een van onze eerste wandelingen viel ons op dat er, op een bepaald stuk, aan de Nederlandse zijde een grote groene ruimte is. Aan de Duitse kant staan, op dezelfde plek, de huizen bijna tegen de stoep aan gebouwd. Daarover zijn we dan de rest van de wandeling in gesprek. Terug thuis begint Marlies dan te tekenen en ik te schrijven. Daarbij stellen we ons de ogenschijnlijk eenvoudige vraag: wat zien we hier nou? Is er bij het bepalen van het ruimtelijk beleid rekening gehouden met de grens? En is er over die grens heen gekeken of werd er gewerkt met een kaart waarop alles bij de grens ophield? Zo proberen we, ieder vanuit eigen perspectief, antwoord te vinden op de vraag waarom de een ervoor heeft gekozen om tot de grens aan te bouwen en de ander niet. Eigenlijk zijn dit twee beleidskeuzes die bij elkaar komen en die elkaar bevragen.”
Marlies: “We zijn op zoek naar het dagelijkse leven op deze specifieke plek. Doordat we hier nog nooit eerder gewoond hebben merken we dingen op die we, als we er al 20 jaar zouden wonen, allang niet meer zouden opvallen. Wij moeten bijvoorbeeld ons afval scheiden volgens Duits systeem. Dan valt op dat het op een andere dag wordt opgehaald dan in Nederland en dat er dus vaker afval op straat staat dan in de straten 200 meter verder.”
Eline: “Wanneer er hoogwaardigheidsbekleders op bezoek komen, wordt de Nieuwstraat/Neustrasse gepresenteerd wordt als ‘Europese straat’ en krijgen ze van de Burgemeester een rondleiding waarin vooral het Europese karakter wordt benadrukt. De alledaagse laag waar wij juist naar op zoek zijn wordt dan vaak als onbelangrijk beschouwd terwijl, wat ons betreft, juist die de straat Europees maakt – en dus waardevol is.”
Marlies: “Het is belangrijk dat de grensregio serieus genomen wordt. Tussen Berlijn, Parijs en Barcelona zijn veel verschillen, maar ook veel gelijkenissen. Terwijl als je kijkt naar het verschil tussen Amsterdam en Sittard, dan is misschien de enige overeenkomst het gebruik van dezelfde trottoirtegels of verkeersregels. Over die trottoirtegels gesproken, die zijn in de straat anders. Er valt hier veel meer te hallen. Europa is een feest aan diversiteit en evenzo de Nieuwstraat/Neustrasse.
Ben je geïnteresseerd in project Mapping The Nieuwstraat/Neustrasse? Volg ons op Instagram, Twitter of Facebook voor snapshots uit de Nieuwstraat/Neustrasse en andere updates rondom het project!
Over Eline Schmeets. In haar onderzoek mobiliseert en confronteert Eline de vele verschillende meningen, houdingen en gebruiken die in ‘het alledaagse’ circuleren over ‘Europees zijn’. Als het diafragma van de Europese ruimte dat de scherptediepte wil vergroten om ervoor te zorgen dat zowel de voor- als achtergrond—zowel het centrum als de periferie—scherp in beeld worden gebracht.
Over Marlies Vermeulen. Marlies doet cartopologisch onderzoek. Om beter te begrijpen hoe een omgeving functioneert gebruikt zij antropologische technieken, zoals participerende-observatie, om ‘het alledaagse’, waar vaak overheen gekeken wordt, in beeld te brengen. Ze daagt bestaande ruimtelijke notatiesystemen—zoals bijvoorbeeld de architecturale plattegrond—uit met haar cartopologische kaarten als onderzoeksinstrument.
Meer informatie: dearhunter.eu
Tijdens hun veldwerk hebben Eline en Marlies de coronaregels in beide landen in acht genomen.
Mapping The Nieuwstraat/Neustraße is een initiatief van PhD-onderzoeker Eline Schmeets van Studio Europa Maastricht in samenwerking met PhD-onderzoeker Marlies Vermeulen van Dear Hunter. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door Stadsregio Parkstad Limburg, Charlemagne Grenzregion en Zuyd Hogeschool, Lectoraat SURD.
