Zo leren we leven met water in Limburg: Jongeren blikken terug op hun gesprek met Frans Timmermans
Naar aanleiding van de overstromingen van 2021 in delen van Nederlands Limburg, Duitsland en België, organiseerde Studio Europa samen met de Europese Commissie en de gemeente Valkenburg aan de Geul op zaterdag 15 juli 2023 het evenement ‘Leven met water in Limburg: Limburgse jongeren in gesprek met Frans Timmermans over klimaatadaptatie‘ in het café van de Valkenburgse Polfermolen. Meer dan vijftig Limburgse jongeren namen deel aan dit event.
Hoe kunnen we ons beter voorbereiden op toekomstige overstromingen? En welke rol kunnen jongeren in klimaatadaptatie spelen?
Rondom dit vraagstuk formuleerden de jongeren in kleine groepjes vragen voor uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie en verantwoordelijke voor de Green Deal Frans Timmermans en de andere aanwezige bestuurders, burgemeester van Valkenburg Daan Prevoo, Valkenburgse wethouder Niels Dauven en Limburgse gedeputeerden Elianne Demollin-Schneiders (BBB) en Jasper Kuntzelaers (PvdA).
In deze blogpost delen gespreksleiders van het event Nathalie Obrusnik, Willem Grootoonk, Lisanne van Oosterhoud, Laura de Vries, Fons Janssen en Yzée Laheij hun bevindingen van dit gesprek.
Jongeren hebben heel veel idealen, maar ze hebben minder dan mijn generatie behoefte aan een ideologie waar die idealen inpassen. Ik denk dat politieke structuren zich daaraan moeten aanpassen. Men moet niet verwachten dat jongeren op een gegeven moment ‘zo’ volwassen zijn dat zij net zoals de oudere generatie worden. We kunnen dit alleen oplossen als wij meer zoals jongeren worden.
– Frans Timmermans tijdens ‘Leven met water in Limburg’
Kader: overstromingen in de Euregio Maas-Rijn
De overstromingen van juli 2021 zorgden voor veel wateroverlast in het stroomgebied van de Maas in Nederlands Limburg, Duitsland en België. In het getroffen gebied werden woningen onbewoonbaar, leden veel bedrijven grote schade en vielen er in onze buurlanden dodelijke slachtoffers.
Precies twee jaar na deze natuurramp riep de Europese Unie 15 juli uit tot officiële EU-herdenkingsdag voor de slachtoffers van de wereldwijde klimaatcrisis. Een van de ondertekenaars was Frans Timmermans. Ter gelegenheid van deze herdenking bezocht Timmermans de getroffen plaatsen Chaudfontaine (België), Eschweiler (Duitsland) en Valkenburg (Nederland). De gemeente Valkenburg aan de Geul is een van de zwaarst getroffen gebieden in Nederlands-Limburg.
De belangrijkste bevindingen op een rijtje
1. Klimaatadaptatie vereist samenwerking in Europa en de euregio
Wat vinden de jongeren?
Samenwerking tussen Europese landen en de euregio is essentieel om toekomstige problemen het hoofd te bieden. Meer samenwerking vereist het overbruggen van taal- en cultuurverschillen en het terugdringen van bureaucratie. Hierbij is niet alleen bestuurlijk overleg van belang, maar ook het samenbrengen van jongeren door bestuurders om een dialoog te bewerkstelligen. Denk hierbij aan jongeren uit het stroomgebied van de Maas die de gevolgen van klimaatverandering aan den lijve hebben ondervonden.
Wat zei Frans Timmermans hierover?
Frans Timmermans gaf aan dat de Europese Green Deal een platform biedt om samenwerking tussen jongeren en overheden te versterken op groene thema’s. Hij daagde de jongeren uit om zelf met initiatieven te komen en die aan te dragen bij overheden. Daarnaast onderstreepte hij het belang van rechtstreekse participatie waarbij bestuurders concrete afspraken maken, inclusief terugkoppeling, met jongeren.
2. Limburgse jongeren zijn bereid hun rol te pakken bij klimaatadaptatie
Wat vinden de jongeren?
Tijdens het gesprek werd duidelijk dat veel jongeren bereid zijn een kopgroep te vormen om verandering aan te jagen. Zij zien in dat we niet in het verleden kunnen blijven hangen. Om een proactieve aanpak te bevorderen is het wel belangrijk dat de nasleep van de overstromingen bespreekbaar wordt gemaakt en getroffenen mentale en financiële steun krijgen om de gevolgen te boven te komen.
Wat zei Frans Timmermans hierover?
Frans Timmermans beaamde dat het moeilijk is vooruit te handelen als je nog vastzit in de nasleep. Timmermans heeft verschillende mensen gesproken die de waterramp als traumatisch hebben ervaren. Voor hen voelen de gebeurtenissen niet als twee jaar geleden, maar als gisteren. Hij vertelde dat de EU overheden helpt om best practices te verzamelen en draaiboeken op te stellen om zowel koplopers te helpen als mensen die nog steeds onder de gevolgen van natuurrampen lijden.
3. De overheden kunnen hun verantwoordelijkheid nog meer pakken
Wat vinden de jongeren?
Als het aankomt op klimaatacties zijn jongeren niet alleen een belangrijke stem, maar ook een belangrijke bondgenoot. Om intenties om te zetten in acties zijn goede communicatie en facilitatie essentieel. Er zijn veel projecten, programma’s en netwerken, van lokaal tot globaal niveau, die niet goed op elkaar zijn afgestemd. Multi-level governance ontbreekt bij het bundelen en communiceren van informatie en handelingsperspectieven. Daarnaast is het belangrijk om kansengelijkheid te bevorderen onder Limburgse jongeren.
Wat zei Frans Timmermans hierover?
Ook Frans Timmermans ziet dat er een nieuwe Europese generatie opstaat die zich, gemotiveerd door idealen én crisisbesef, gedwongen voelt mee te doen. Volgens hem wil deze generatie niet in hokjes denken, maar integraal problemen aanpakken. Toch opereren politieke partijen en overheden nog veelal in gescheiden compartimenten. Timmermans daagt jongeren uit om verandering van binnenuit teweeg te brengen door politiek actief te worden. Daarnaast meent hij ook dat de oude politieke structuren zich naar de jongere generaties moeten gaan vormen. Timmermans ziet echter ook een groep jongeren die niet maatschappelijk betrokken zijn bij thema’s als klimaatverandering. Voor onze democratie is het belangrijk om ook met deze jongeren in gesprek te blijven.
Kader: hoe internationaal is de Maas?
Waarom is multi-level governance nu juist op het thema van klimaatadaptatie en waterbeleid zo belangrijk? Het stroomgebied van de Maas met haar zijrivieren beslaat Nederland, Duitsland, België, Luxemburg en Frankrijk. Door extreme regenval trad de Maas in de jaren ’90 al buiten haar oevers. Nederland koos toen voor de aanpak ‘ruimte voor de rivieren‘, waarmee in 2021 nog meer leed in Nederland werd voorkomen. Bij de getroffen gebieden in Duitsland en België wordt nu ook naar deze strategie gekeken. Weerextremen zullen steeds vaker voorkomen. Hierbij is grensoverschrijdende samenwerking met het hele stroomgebied van de ‘internationale Maas’ essentieel.
Kader: EU-dag voor de slachtoffers van de wereldwijde klimaatcrisis
Zaterdag 15 april 2023 markeerde de eerste officiële EU-herdenkingsdag voor de slachtoffers van de wereldwijde klimaatcrisis. Deze jaarlijkse dag zal dienen om slachtoffers in Europa en wereldwijd te herdenken en om mensen bewust te maken van concrete stappen die ze op hun eigen niveau kunnen nemen om rampen te helpen voorkomen en om beter voorbereid te zijn en te reageren op klimaatrampen.
Zelf in actie komen?
Bijeenkomsten zoals deze zijn van groot belang zodat jongeren elkaar én overheden beter leren kennen. Veel deelnemers gaven aan dat ze in Limburg nog niet eerder de kans hebben gekregen in directe dialoog te gaan met zowel andere jongeren als bestuurders. De jongeren deelden ervaringen over hoe hun grootouders moesten worden geëvacueerd, hoe hun ouders nog steeds te maken hebben met de bureaucratie van verzekeraars en overheden rondom schade. Ze voelen zich geactiveerd om iets te doen tegen klimaatverandering, die op lange termijn de jongere generaties het hardst zal treffen. Deze dialoog is een eerste stap.
Hoe kun jij een rol spelen in klimaatadaptatie? De gespreksleiders van het evenement geven nog enkele tips:
- Samen EU en MEP Limburg betrekken jongeren bij de Europese Unie;
- Jong RES Limburg vertegenwoordigt jongeren richting politiek en overheid en zet zich in voor een duurzame energietransitie;
- Het Groene Toekomst Collectief is een groep jongeren uit Limburg die een passie voor klimaat, milieu en natuur delen en daarmee samen aan een groene toekomst werken;
- Jongeren Netwerk Limburg is een netwerkorganisatie die de positie van jongeren in Limburg versterkt en participatieprojecten van jongeren ondersteunt;
- Het Europese Climate Pact werft vanaf september 2023 nieuwe (jongeren)ambassadeurs;
- ‘Mayors for a Drinkable Meuse’ vindt in mei 2024 plaats in Maaseik. Hier komen veel burgemeesters en bestuurders samen om zich in te zetten voor een schone Maas;
- Op zaterdag 25 november organiseert deelnemer Rubia Korstanje met Natuurkracht de Aanplantdag bij de Vrouwenheide in Simpelveld. Meld je aan via e-mail of WhatsApp (+31 6 1968 1097).
Auteurs
Dit stuk weerspiegelt de meningen en bevindingen van de facilitoren en gespreksleiders van het evenement met Frans Timmermans op 15 juli 2023: Nathalie Obrusnik, Willem Grootoonk, Lisanne van Oosterhoud, Laura de Vries, Fons Janssen en Yzée Laheij.
Sfeerimpressie
